Ước tính có trên 200 đột biến có liên quan đến tình trạng kháng thuốc với 6 nhóm thuốc ARV đang được sử dụng trên thế giới. Trong đó, có 4 nhóm thuốc hiện có ở Việt Nam: thuốc ức chế men sao chép ngược nucleoside (NRTI), thuốc ức chế men sao chép ngược không nucleoside (NNRTI), thuốc ức chế men protease (PI) và thuốc ức chế men tích hợp (INSTI).

Phân loại đột biến liên quan HIV kháng thuốc?

Đột biến liên quan HIV kháng thuốc được phân loại theo cơ chế xuất hiện như sau:

• các đột biến chính (major mutation) chủ yếu nằm ở vị trí tác động của thuốc ARV
• các đột biến phụ (accesory mutation), thường xuất hiện kèm với các đột biến chính
• các đột biến đa hình (polymorphic mutation) tồn tại tự nhiên và phụ thuộc các dưới nhóm. Các đột biến chính đóng vai trò chính trong việc giảm nhạy cảm của HIV với thuốc ARV.

Cơ sở dữ liệu HIV kháng thuốc của đại học Stanford – Hoa Kỳ là ngân hàng dữ liệu thiết yếu, được cập nhật thường xuyên và được sử dụng phổ biến nhất trên thế giới. Với một hoặc nhiều trình tự gen được tải lên trang web https://hivdb.stanford.edu/hivdb/by-sequences/.

Các đột biến HIV kháng thuốc thường gặp?

1. Đột biến kháng thuốc ức chế men sao chép ngược nucleoside (Nucleoside Reverse Transcriptase Inhibitor - NRTIs):

M184V/I: Mặc dù gây kháng cao với 3TC/FTC và kháng ABC ở mức độ thấp/trung bình, nhưng M184V/I lại làm tăng tính nhạy cảm với TDF và AZT và làm giảm sự nhân lên của HIV. Do đó, 3TC/FTC vẫn có thể sử dụng được ở những người mang chủng đột biến HIV kháng thuốc này.

K65R là chủng đột biến liên quan kháng thuốc phổ biến nhất với TDF, giảm 2 lần độ nhạy TDF nhưng lại tăng nhạy với AZT. Sự kết hợp của K65R+M184V/I làm giảm nhạy cảm với TDF dưới 1,5 lần. Những người có chủng HIV mang phức hợp đột biến K65R+M184VI sẽ đáp ứng tốt với phác đồ có TDF/3TC và một thuốc thứ ba có hiệu lực cao (ví dụ: DTG, lopinavir/ritonavir [LPV/r]), và thường có hiệu quả cao.

TAMs (đột biến tương tự thymidine) xuất hiện dưới áp lực của các thuốc có hoạt chất tương tự thymidine, chẳng hạn như AZT. T215Y/F gây kháng trung bình/kháng cao với AZT, T215S/C/D/E/I/V/A/L/N (T215 hoàn nguyên) thường xuất hiện ở những virus đã có đột biến kháng thuốc T215Y/F, không làm giảm tính nhạy cảm với các thuốc nhóm NRTI. Sự xuất hiện các đột biến này có thể cho thấy bệnh nhân đã từng nhiễm chủng virus mang đột biến kháng thuốc T215Y/F.

MDR (đa kháng thuốc): T69Ins thường xuất hiện cùng với TAMs trong quá trình sử dụng kéo dài các phác đồ có NRTI đã thất bại, dẫn đến tình trạng kháng trung bình với 3TC và FTC, đồng thời kháng cao với AZT, ABC và TDF. Q151M tích lũy với các non-TAM khi kết hợp với ít nhất hai trong số các đột biến phụ A62V, V75I, F77L và F116Y, tạo ra tình trạng kháng cao với AZT và ABC, đồng thời kháng trung bình với TDF, 3TC và FTC.

2. Đột biến kháng thuốc ức chế men sao chép ngược không nucleoside (Non-Nucleoside Reverse Transcriptase Inhibitor - NNRTIs):

Các đột biến chính: NNRTIs có hàng rào gen kháng thuốc5 thấp, nghĩa là chỉ cần sự tích lũy của một đột biến chính cũng dẫn đến tình trạng kháng thuốc. Các đột biến phụ: Y188C/H dẫn đến kháng EFV trung bình/cao. G190Q rất hiếm nhưng có thể có tác dụng tương tự như G190E. P225H thường được chọn lọc dưới áp lực của EFV và xuất hiện cùng với K103N. Sự kết hợp của V179D+K103R làm giảm nhạy cảm với NVP và EFV hơn 10 lần.

3. Đột biến kháng thuốc ức chế men protease (PI):

Các nghiên cứu đã chứng minh LPV/r và darunavir/ritonavir (DRV/r) có hàng rào gen khan thuốc cao, đột biến thường tích chậm hơn so với kháng NRTIs và NNRTIs. Để xuất hiện đề kháng thuốc, nhiều đột biến phải tích lũy trong vùng gen protease và/hoặc trên vùng gen lân cận, chẳng hạn như Gag6. Thuốc ATV/r có hàng rào kháng thuốc thấp hơn.

Các đột biến chính: I50L và N88S là 2 đột biến chính gây ra kháng cao chỉ duy nhất với ATV. Những đột biến này làm tăng nhạy cảm với một số thuốc khác, chẳng hạn như DRV/r khi có mặt I50L hoặc N88S và LPV/r khi có mặt I50L.

Các đột biến phụ: L10F, V11I, K20TV, L23I, L33F, K43T, F53L, Q58E, A71IL, G73STCA, T74P, N83D và L89V/T là các đột biến phụ không đa hình thường gặp. Sự xuất hiện đồng thời của ba đến năm đột biến phụ có thể làm giảm nhạy cảm với thuốc.

4. Đột biến kháng thuốc ức chế men tích hợp (INSTIs):

G118R và Q148H/R/K: Các đột biến này dẫn đến kháng đa thuốc và kháng cao đối với hầu hết các INSTIs.

Phức hợp đột biến: Các đột biến chính, đặc biệt là Q148H/R/K, có thể kết hợp với các đột biến chính khác hoặc một số đột biến phụ như Q148H/R/K+G140S/A +/- G149A hoặc N155H+E92Q. Các đột biến này làm tăng nguy cơ kháng thuốc và thất bại về vi rút học.

Các đột biến phụ: L74M, V151I, E157Q, G163KR và D232N là các ĐBLQKT đa hình đi kèm phổ biến. L74M và T97A hiện diện trong khoảng từ 1% đến 5%, tùy thuộc vào phân nhóm, trong số những người chưa được điều trị bằng INSTI và dẫn đến giảm nhạy cảm với DTG và BIC khi kết hợp với Q148H/R/K+(E138K± G140S/A). H51Y, F121Y, S147G, S153YF và S230R là những đột biến phụ có thể tích lũy dưới áp lực chọn lọc của tất cả các INSTI.

DTG và BIC có hàng rào kháng thuốc cao hơn RAL và cần tích lũy nhiều đột biến liên quan kháng thuốc để gây kháng thuốc.

Nói tóm lại là có khá nhiều đột biến liên quan HIV kháng thuốc tại Việt Nam. Tùy theo nhóm hoạt chất mà mức độ xuất hiện đột biến và độ đa dạng của đột biến HIV kháng thuốc cũng khác nhau.

Ship thuốc ARV tận nơi liên hệ Hotline: DS.Hồng Nhung 0974433519.

Mọi vấn đề về chuyên môn cần trao đổi liên hệ Bác sĩ Thắng, call-zalo: 0988778115.

Xem thêm:

HIV kháng thuốc là gì? Cách phân loại?

Mua thuốc PEP chuẩn nhất Việt Nam ở đâu?

Bối cảnh về tình trạng HIV kháng thuốc ở Việt Nam?

Bệnh nhân HIV cần lưu ý gì về nguy cơ mắc bệnh thận mạn?

Tuân thủ điều trị ARV là gì? Ý nghĩa thực tiễn?

Cách xét nghiệm để biết chắc chắn mình có bị nhiễm HIV hay không là gì?

Vắc xin ngừa HIV công nghệ m-RNA đầy triển vọng?

Tình hình HIV kháng thuốc ở Việt Nam và trên thế giới hiện nay ra sao?

Xét nghiệm đo tải lượng HIV là gì? Cách làm và ý nghĩa thực tiễn?

Nguyên nhân kết quả xét nghiệm khẳng định HIV chưa xác định là gì?

Xét nghiệm gen HIV kháng thuốc?