Các xét nghiệm dùng trong chẩn đoán và điều trị HIV?

Ngoài việc thăm khám lâm sàng, bác sĩ còn cần dùng đến nhiều xét nghiệm trong chẩn đoán và điều trị bệnh nhân HIV/AIDS. Mỗi một xét nghiệm sẽ có vai trò và ý nghĩa khác nhau. Sau đây chúng ta sẽ được bác sĩ Thắng giới thiệu những nét cơ bản về vấn đề này.

1. Xét nghiệm dùng trong chẩn đoán tình trạng nhiễm HIV?

Để chẩn đoán một người bị nhiễm HIV, cần có bằng chứng chỉ ra virus HIV tồn tại trong cá thể đó. Điều này có được chính nhờ việc thực hiện xét nghiệm HIV chính xác và phù hợp với từng đối tượng.

Người ta chia ra làm 2 phương pháp xét nghiệm chẩn đoán nhiễm HIV gồm:

• Phương pháp xét nghiệm huyết thanh học (gián tiếp)
• Phương pháp xét nghiệm tìm kháng nguyên, tác nhân trực tiếp gây bệnh (phương pháp trực tiếp hay sinh học phân tử).

1.1. Phương pháp xét nghiệm HIV gián tiếp:

Dùng để phát hiện, chẩn đoán tình trạng nhiễm HIV ở người từ 18 tháng tuổi trở lên. Nó bao gồm có 3 phương pháp chính:

• Các kỹ thuật xét nghiệm nhanh, đơn giản.
• Các kỹ thuật miễn dịch đánh dấu.
• Kỹ thuật WESTERN-BLOT (WB).

1.1.1. Các kỹ thuật xét nghiệm HIV nhanh, đơn giản (còn gọi là test nhanh HIV).

a. Các kĩ thuật này bao gồm:

• Xét nghiệm ngưng kết hạt vi lượng
• Miễn dịch chấm - thấm.
• Miễn dịch sắc ký.

b. Ưu và nhược điểm của phương pháp này:

- Ưu điểm:

• Thuận lợi khi số lượng mẫu ít
• Dễ thực hiện, có thể tự làm
• Kết quả nhanh có chỉ sau vài phút
• Đọc kết quả bằng mắt thường. Bệnh nhân cũng tự đọc được.
• Không đòi hỏi trang thiết bị máy móc, phương tiện đắt tiền.
• Giá rẻ, dễ mua, tiện sử dụng tại nhà hoặc các phòng khám.
• Đào tạo cán bộ nhanh, dễ triển khai nhiều vùng miền.

- Nhược điểm:

• Không thuận lợi khi số lượng mẫu lớn
• Không lưu được kết quả
• Sai số là khá thường xuyên

Tuy vậy, tổ chức y tế thế giới WHO vẫn khuyến cáo dùng test nhanh HIV dương tính để sớm xác nhận ca bệnh nhiễm HIV. Nhờ đó mà tránh bỏ sót người mắc HIV, điều trị ARV sớm, giúp giảm thiểu nguy cơ lây lan trong cộng đồng.

1.1.2. Các kỹ thuật miễn dịch đánh dấu (ELISA, hóa phát quang, điện hóa phát quang)

a. Các kỹ thuật này bao gồm các nhóm sau:

• Kỹ thuật sandwich
• Kỹ thuật gián tiếp
• Kỹ thuật cạnh tranh
• Kỹ thuật phát hiện đồng thời kháng nguyên và kháng thể (combo Ag/Ab).

b. Ưu và nhược điểm:

- Ưu điểm:

• Cho phép thực hiện đồng thời nhiều mẫu
• Dùng máy thao tác nên giảm sức người, hạn chế lây nhiễm
• Kết quả do máy đọc nên khách quan và chính xác hơn
• Có thể lưu kết quả

- Nhược điểm:

• Cần đầu tư nhiều về trang bị và máy móc. Do đó không phải phòng khám tư nhân nào cũng làm được.
• Sinh phẩm phải bảo quản ở nhiệt độ lạnh
• Thời gian chờ kết quả vài tiếng. 

1.1.3. Kỹ thuật Western-Blot

Được chỉ định để khẳng định các mẫu có kết quả dương tính với 2 phương pháp xét nghiệm khác. 

Là một kĩ thuật có giá thành cao, phức tạp và không phổ biến ở các nước đang phát triển. Nó chỉ được dùng hạn chế trong một số trường hợp khó biện luận kết quả mà thôi.

1.2. Phương pháp xét nghiệm HIV trực tiếp:

Phương pháp này là dùng kĩ thuật sinh học phân tử để phát hiện sớm tình trạng nhiễm HIV ở trẻ dưới 18 tháng tuổi, người lớn nhiễm HIV trong giai đoạn cửa sổ và trường hợp xét nghiệm kháng thể cho kết quả không rõ ràng.

1.2.1. Phát hiện kháng nguyên p24 (antigen p24)

Chỉ định:

• Chẩn đoán nhiễm HIV ở trẻ sơ sinh: là kĩ thuật kém nhạy nhưng độ đặc hiệu rất cao.
• Phát hiện được người nhiễm HIV trong giai đoạn cửa sổ HIV.
• Theo dõi tiến triển nhiễm HIV: p24 được phát hiện sớm ở giai đoạn mới nhiễm. Bên cạnh đó, giai đoạn sắp chuyển sang AIDS, nồng độ p24 cũng tăng cao bất thường.
• Theo dõi đáp ứng điều trị ARV. Điều này ít dùng trong thực tiễn lâm sàng.

1.2.2. Kỹ thuật phát hiện HIV-RNA hoặc HIV-DNA:

Các phương pháp xét nghiệm này sẽ chính xác hơn so với chẩn đoán HIV bằng huyết thanh học kháng thể. Nó khách quan, tìm đúng tác nhân gây bệnh và hiếm khi bị ảnh hưởng bởi các yếu tố bên ngoài.

Xét nghiệm đo tải lượng virus HIV-RNA:

• Giúp phát hiện và đo tải lượng RNA của virus HIV tự do lưu hành trong máu bệnh nhân.
• Chủ yếu dùng với mục đích theo dõi đáp ứng điều trị ARV. Tuy nhiên, nó còn có vai trò giúp chẩn đoán sớm tình trạng nhiễm HIV ở trẻ dưới 18 tháng tuổi, người nhiễm HIV trong giai đoạn cửa sổ.
• Các xét nghiệm này sẽ lấy máu toàn phần và đòi hỏi phải xử lý mẫu ngay. Do đó cần thực hiện ở những bệnh viện chuyên khoa tuyến cuối mới chính xác.

Xét nghiệm tìm HIV-DNA:

• Cho phép phát hiện nhưng không biết được virus HIV nhiều hay ít
• Chỉ mang ý nghĩa chẩn đoán, không dùng trong theo dõi điều trị
• ADN là phân tử ổn định hơn, do đó không đòi hỏi xử lý mẫu hoặc làm lạnh ngay.
• Có thể tiến hành trên mẫu giọt máu khô
• Đây là xét nghiệm chuẩn dùng trong chẩn đoán trẻ nhiễm HIV khi chưa đủ 18 tháng tuổi.
• Lấy mẫu máu xét nghiệm bằng bộ dụng cụ lấy giọt máu khô (DBS - Dry Blood Spot) hoặc máu toàn phần có chống đông EDTA.
• Mẫu DBS dễ lấy, không cần chọc tĩnh mạch, do đó có thể lấy ở đầu ngón tay hoặc gót chân.

2. Xét nghiệm dùng trong theo dõi điều trị HIV/AIDS?

Sau khi chẩn đoán chính xác tình trạng nhiễm HIV, bác sĩ sẽ chỉ định dùng thuốc ARV sớm cho bệnh nhân. Tuy nhiên, trong quá trình điều trị sẽ có những vấn đề phát sinh. Chẳng hạn như là theo dõi đáp ứng điều trị với thuốc có tốt không, hệ miễn dịch có phục hồi không, có tác dụng phụ hại gan thận hay gì không...

Những xét nghiệm dùng trong theo dõi quá trình điều trị HIV bao gồm:

• Xét nghiệm đo tải lượng virus HIV-RNA
• Xét nghiệm đếm số lượng tế bào miễn dịch CD4
• Định genotype, chủng gien HIV kháng thuốc ARV
• Xét nghiệm chức năng gan thận hoặc để đánh giá các tác dụng phụ khác của thuốc ARV.

Nói tóm lại, tùy theo từng trường hợp cụ thể, bác sĩ sẽ chỉ định những loại xét nghiệm chẩn đoán và theo dõi điều trị HIV phù hợp. Mỗi một loại xét nghiệm HIV đều có giá trị riêng của nó, nhưng quan trọng vẫn phải là có bác sĩ giỏi để phân tích đúng đắn.

Ship thuốc ARV tận nơi liên hệ Hotline: DS.Hồng Nhung 0974433519.

Mọi vấn đề về chuyên môn cần trao đổi liên hệ Bác sĩ Thắng, call-zalo: 0988778115.

Xem thêm:

Các thế hệ sinh phẩm xét nghiệm HIV?

Các tiêu chuẩn điều trị ARV mới nhất hiện nay 2023?

Những điều cần biết về chủng ngừa vắc xin ở trẻ nhiễm HIV?

Ở đâu có chuyên gia tư vấn HIV giúp bạn giải đáp mọi thắc mắc?

Nhiễm HIV ở trẻ em diễn tiến như thế nào?

Chẩn đoán nhiễm HIV cho trẻ dưới 18 tháng tuổi?

Trẻ nhiễm HIV sống được bao lâu?

Điều trị ARV/HIV rẻ uy tín chất lượng ở đâu tốt nhất?

HIV là gì, đặc điểm cấu tạo virus HIV?

Điều trị dự phòng bằng cotrimoxazole cho trẻ nhiễm HIV?

Xét nghiệm đo tải lượng virus HIV bao nhiêu tiền, làm ở đâu?

Các gien của HIV có chức năng gì?

Virus HIV vào máu người sẽ làm những gì?